يادگار 7/3/1388

- آب می‏دونه

می‏رَم قبرستان و پیش ابراهیم‏خان و خانم‏بزرگ. از آب می‏پُرسَم. بهشون می‏گم:...... آخه فقط آب هست که باتمام ذلالی و اخلاصِش می‏تونه دَرد دِل من را بفهمه. اونها هم می‏دونن. همیشه هنگام رفتن، بَدرَقِه‏ام می‏کنند. اونها داستان..... را می‏دانند.

آب نمی‏خواد رئیس‏جمهور بشِه. نمی‏خواد نمایندۀ مجلس بشِه. اون همیشه و با تمام وجودش، خالصانه خدمت‏کرد ولی هیچوقت هیچ‏چیز نخواست. حکایتِ ماهی هست و آب. ماهی درون آب هست و قدرش را نمی‏دونه. همینکه از آب بیرون بی‏اُفتِه، تازه می‏فهمِه که چه‏نعمتی را ازدَست‏دادِه. تمام تلاشش را می‏کنه تا به آب بَرگرده.

اگه زنده هستم و کار فرهنگی می‏کنم، بخاطر آب است. اگه ظلم‏ستیزی می‏کنم، بخاطر آب است. اون، من را به درون خودش بُرد. به محرمانه‏ترین خلوتِ وجودش دَعوت‏کرد. من را مَحرَم اَصرارَش قرارداد. من با خانواده‏اش یعنی اَبر، باد، جویبار و قاصدک آشناشدم. در جمع صمیمی‏شان شب را به صبح رساندم. زندگی صادقانه‏ای را ازنزدیک دیدم و حسّ‏کردم. من، عشق را بیادآوردم. تک‏تکِ اَجزاءِ وجودَم را با او غُسل‏دادم. و از خدای عزیز جز وصالش را طَلب نکرده و نمی‏کنم. خدایا، آبرو و عزّت مؤمن دستِ توست. وَعدِه‏هایَت نیز همیشه انجام‏شده‏است. هرچه بخواهی و اِرادِه‏کنی، حَقّ است. عِشق و آب نیز پاکترین‏هایی است که در وجودم به‏وَدیعِه قراردادی. امانتدار خوبی نبودم ولی به گوشۀ چشمی، فرصَتِ جُبران‏دِه مگرنه چگونه در آن دنیا، میان آنهمه بیننده و شنونده، سَربَرآرَم؟ من را پیش آب سَرافکندِه و شرمَندِه باقی‏نگذار. سَبَدِ عِشقم را به گل‏ها و غنچه‏های همیشه باطراوت و شاداب قدسی‏اَت بیآرای تا هدیۀ پیوستۀ من به آب باشد.

- بلقِیس

توی قرآن، دو داستان عجیب بَرروی مَن اَثرگذاشت: یکیش حکایت حضرت یوسف^(ع) و زلیخاه بود که خیلی قشنگ در سریالی که جناب آقای سَلحشور ساختند برروی پردۀ نمایش رفت؛ دیگری هم حکایت حضرت سلیمان^(ع) و ملکۀ سَبا یعنی بلقِیس هست که ساختن فیلم یا سریالی دراین‏خصوص بَرازندِۀ همان آقای سلحشور است.

این دو زن، از ویژگی‏های اِستثنائیی در دوران خودشان بَرخورداربوده‏اند که ورودشان به عَرصۀ آن حکایات باعث‏می‏شود هر صاحب عقل و دِرایَتی به نکات پیچیده‏ای از اَبعاد وجودی انسان پی‏ببَرد و تقریباً در هربار مُرور آن حکایات، موضوع جدیدی را کشف‏کند. آیا این چیزی نیست که در همۀ آیات قرآن به‏حِکمت، تدبیرشده‏است؟

نکتۀ ظریف اینکه همین خانم بلقِیس بعُنوان یک مَلکِۀ مُقتدر و صاحب کشور و لشکر، مورد توجّه پرنده‏ای از لشکر حضرت سلیمان‏نبی^(ع) قرارمی‏گیرد که راز این توجّه و نوع آن پرنده و نسبت این دو موضوع باهم نیز به‏خودیِ‏خود پرده از اَسرار دیگری برمی‏دارد.

ازنظر من، هستۀ اصلی داستان همان بلقِیس است و ذکر اُبُهّتِ حضرت سلیمان^(ع) جهت آشکارکردن عمق مفاهیم درونی شخصیّت آن زن بوده است و پیام‏های بی‏شماری را در درون خود، قرن‏هاست که حمل‏می‏کند.

- روح زن و مرد

چندی پیش در همین مقاله‏های اینترنتی خوندم که روح ذاتاً نه زن هست و نه مرد و محدودیّت‏های جسمی مربوط به جنس زن بعد از پوشانده‏شدن جسم به روح رُخ‏می‏دهد. این مقاله جهت بررسی لزوم حفظ حجاب و اینجور موارد بود. وقت زیادی برای مطالعۀ آن نداشتم ولی این جملات جَلب توجّهم‏کرد. تا یکی دو روز فکرم مشغول‏بود و بعد سؤالی در ذهنم نقش بَست: اگر روح فاقد جنسیّت است، پس در بیان شرایط بهشت در قرآن، چرا اسم از حوریان و غِلمان بُرده‏شده‏است؟

این روزها درگیر امتحانات هستم. اگر وقت داشتم شاید روی این موضوع تحقیق‏می‏کردم.

- انتخاب

یکی گفت چیزهای عجیبی می‏بیند. در سازمانی کارمی‏کند که علی‏رغم شعارهایی که درتمام طول نظام جدید داده‏شده‏است، همواره شاهد مسائل زشت بوده‏است. استفادۀ شخصی از منابع سازمانی همچون خودروها آنهم در وقت اداری به‏شکل فزاینده‏ای نهادینه‏شده‏است. افرادی که به‏اصطلاح مدیر نام گرفته‏اند گاهاً خودرو و راننده‏ای به‏صورت استیجاری دراختیاردارند و این رانندۀ بدبخت فقط برای اینکه در همان واحد سازمانی بماند و بیکارنشود، تن به هر ذلّتی می‏دهد. از حمل و نقل فرزندان همان مدیر متعهّد به مهدکودک و مدرسه تا جابجائی همسر باوفای همان مدیر مسلمان به مراکز تحصیلی و آموزشگاهی گرفته تا امورات کاملاً شخصی و قانونی همان مدیر صالح جهت تفکیک اسناد زمین‏هایی که درهمان اوقات اداری و با همان خودروهای استیجاری اداری معامله‏نموده‏است! البتّه اینها که چیزی نیست. اینگونه مدیران به‏سرعت آمار و بیلان بلندبالایی از کار خودشان را ارائه‏می‏دهند. آخه می‏دونید: اونها استاد تقسیم کار در حوزۀ مسئولیّت خودشون هستند. خیلی دقیق و در کمال مسئولیّت، تمام امورات محوّله به واحد سازمانی خودشان را لیست کرده و موارد جدید و مهمّ دیگری نیز با ابتکار شخصی خود به آن می‏افزایند؛ سپس آن وظایف را به اندک پرسنل تحت پوشش خود تقسیم‏می‏کنند! اینگونه فرصت‏می‏یابند تا پس از تعیین تکلیف پرسنل خدمتگذار، به امورات مُهِمِّۀ خود در اوقات اداری و با استفاده از منابع سازمانی بپردازند.

راستی او می‏گفت: منابع سازمانی را دیگه نباید بیت‏المال درنظرگرفت چون در یک شرکت خصوصی که از بودجۀ دولتی استفاده می‏کنه، هرچند بودجه، بودجۀ دولتی و بیت‏المال است ولی بهرحال آن شرکت، یک شرکت خصوصی است و هرتصمیمی می‏تواند بگیرد مثل انتخاب پیمانکار و فروشنده با «ترک تشریفات آئین‏نامۀ معاملات» و غیره. یعنی هرجور که دِلش خواست می‏تونه هزینه‏کنِه. گفتم مگه‏میشه؟ آخه اون بودجه از بیت‏المال هست و اون خدمات نیز انحصاری است. مگه یادت رفته جریان دادگاه‏های آقای کرباسچی بعنوان شهردار تهران و زندانی شدن ایشان و برخی از مدیرانشان؟ پاسخ‏داد: نه، یادم نرفته ولی این تو هستی که فراموش کردی که اون موضوع برای همون موقع و با ابهامات قانونی همان زمان بود و حالا براساس اصول مدیریّت و خصوصی سازی ناقص و با استناد به قوانین بخش‏های خصوصی الزاماً باید اینگونه عمل‏کرد چون شرکتی که ماهیّتاً خصوصی است امّا سهامی عامّ نیست و مجمع‏عمومی آن نیز مردم نیستند، بعلّت آنکه خدمات انحصاری دولتی را بعهده‏دارد، دچار چنین مشکلاتی می‏شود. نمونۀ اینجور شرکت‏ها همین شرکت‏های اقماری وزارتخانه‏ها هستند. یک شرکت برق باید برق را به خانۀ مردم برسونه و سیم‏کشی و کابل‏کشی و روشنائی معابر انجام‏بده، یعنی کارهای عمرانی دولتی ولی ماهیّتاً خصوصی هست. شرکت‏های مشابه دیگری هم هستند.

همچین بفهمی نفهمی موضوع را گرفتم. یعنی فهمیدم که عملاً حالتی رُخ داده بانام دزدی با چراغ:

چو دزدی با چراغ آید، گزیده‏تر بَرَد کالا

اَزش پُرسیدم: خُب فکرمی‏کنی باانتخاب رئیس‏جمهور جدید مسئله حلّ میشِه؟ درجواب دو سؤال مطرح‏کرد. پرسید: اوّلاً مگر همۀ دولت‏های قبلی ادعاهای مبنی بر رفع اینگونه دست‏درازی‏ها به بیت‏المال نکردند؟ ثانیاً مگر قوانین با آمدن مسئول اجرائی جدید حکومت عوض‏می‏شود؟ گفتم: قانونگذاری در مجلس انجام‏می‏شود و نمایندگان مجلس‏های گذشته هم پس از قانونگذاری رفته‏اند؛ از یکسو اجراء را به‏عهدۀ قوّۀ مجریّه گذاشته‏اند و از سوی دیگر نظارت را به‏عهدۀ مجلس و مجالس بعد. گفت: آفرین، بنابراین بعد از قانونگذاری رفته‏اند. آنهائی هم که می‏آیند، براساس شعارها و اهداف ممتاز جدید می‏آیند ولی نه‏تنها با مسائل جدید و وضع قوانین جدید روبرو می‏شوند بلکه با انبوهی از نتایج نادرست و غلط ناشی از قوانین گذشته برخوردمی‏کنند که نیاز به بررسی و قانونگذاری و تبصره‏نویسی مجدّد داره! حالا دوباره دولت عوض میشه و بعدش هم دوباره مجلس تغییرمی‏کنه. نتیجه همین هست که می‏بینی. اینجا یک خلاء طولانی ایجادمی‏شِه که سوء استفاده از بیت‏المال به‏راحتی نهادینه می‏شِه.

- استخدام

گفت یک مثال باحال دیگه هم دارم. هر سازمانی برای اینکه به بهترین نیروها دست پیدا بکنه و حقّ کسی را هم ازبین نبره، جهت جلوگیری از پارتی‏بازی اقدام به برگذاری آزمون استخدامی و مراحل گزینش می‏کنه. حالا ببین در جریان خصوصی‏سازی و برون‏سپاری وظائف، بسیاری از کارها به شرکت‏های خدماتی واگذارشده‏است. گفتم: آره؛ تقریباً همه‏جا اینطوری هست. شرکت‏های خدماتی، پرسنل مورد نیاز ازقبیل تایپیست، کارمندان پشت میز نشین تا کارگران و سایر خدمات را ارائِه‏می‏کنند و در مناقصۀ سال بعد(البتّه اگر پشت پرده کلکی درکار نباشد،) شرکت بعدی که برنده‏می‏شود، متعهّدمی‏گردد تا از همان نیروها که با محیط کار وفق پیداکرده‏اند و اساساً همان سازمان معرّفیشان کرده‏است، استفاده‏کند.

گفت: آفرین؛ حالا به من بگو که آیا برای ورود اون پرسنل از شیوه‏های گزینش مرکزی و آزمون استخدامی استفاده‏شده‏است؟

جواب‏دادم: غالباً نه؛ اونها عموماً از آشنایان هستند که پس از شروع به‏کار، در لیست پرداخت حقوق اون شرکت‏ها قرارمی‏گیرند و عموماً انتخاب بهینه‏نیستند.

گفت حالا ببین: پس از گذشت سالیان، این افراد حقّ آب و گِل به‏هَم می‏زنند. یعنی به همه‏جا شکایت‏می‏کنند که پس از گذشت اینهمه سال که برای این سازمان‏ها و شرکت‏های دولتی و غیردولتی کارکرده‏ایم، هنوز استخدام‏نشده‏ایم. راست هم می‏گویند ولی غالباً همگی براساس آشنایی وارد سیستم شده‏اند. حالا رئیس جمهور جدید و نمایندۀ جدید با یک مشکل حادّ اجتماعی آشکار روبروشده‏اند. به‏ناچار دستوراتی مبنی بر جذب این افراد بدون آزمون ورودی صادرمیشه. یعنی بهرحال افرادی از اجتماع باقی می‏مانند که علی‏رغم لیاقت و توانائی بیشتر، همچنان بیکارمانده‏اند و اساساً آزمون ورودیی برای شرکت ایشان و نشان‏دادن توانائی‏ها و قابلیّت‏هایشان برگذارنشده‏است لیکن افرادی که سال‏ها پیش غالباً با پارتی و آشنا و... وارد سیستم‏شده‏اند، حالا به‏راحتی برای همیشه جای آنان را می‏گیرند! این یعنی «وعدۀ انتخاباتی».

یادم آمد به حکایت آن معصوم^(ع): دید کسی دو اَنار دزدید، تعقیبش کرد. دید به نیازمندی رسید و آن دو انار را به او هدیّه‏کرد. به او گفت: این چه‏کاری است که می‏کنی؟ تو اَنار دزدیدی. جواب داد: من ضرر نکردم بلکه سود بُردَم. خداوند گفته که در مقابل کارهای خوبتان، دَه‏برابر پاداش می‏دهم. من دو اَنار دزدیدم، پس می شود دو مورد کار بَد. بعد آن دو را به نیازمندی بخشیدم؛ پس می‏شود بیست مورد کار خوب. بیست منهای دو می شود هیجده. پس من هیجده حَسَنِه در پروندۀ اَعمالم دارم. معصوم^(ع) فرمود: تو از اساس کارَت نادرست بوده‏است. اگر آنچه را که مال خودت باشد و ببخشی، پاداش می‏گیری ولی اینک تو مال دیگری را بخشیده‏ای.

آیا آن معصوم^(ع) نمی‏دانست روزی اینگونه پای سفره‏های تبلیغاتی، آن اَنارها را تقسیم‏خواهندکرد. اگر امروز زنده‏بود، چه می‏گفت و چه می‏شنید؟ آنهمه فرصت شغلی مهمتر هستند یا آن چند اَنار؟

مال که از کیسۀ مِهمان بُوَد، حاتم طائی شدن آسان بُوَد.

- مکّه

او دستور داد که به مکّه ببَرمش. من؟! خدایا؛ چه‏کنم؟ من روی رَفتن به خانۀ خدا را ندارم. حال باید دیگری را هم ببَرم. چگونه؟ با که بگویم؟ از که مَدَد بطلبم؟ آنجا جای من نیست. من با اینهمه گناه و آلودگی چگونه بروم؟ آنهم بدون آب! بدون آب چگونه قدَم از قدَم بردارم؟ آنجا که رسیدم، به خدا چه بگویم؟ وقتی از من بپرسد که: آب را چه‏کردی؟ چه جواب بدهم؟ خدایا، خودت یاریم برسان....